ژنو-چای

ازنظر امام خامنه ای «یک ملت اگر نتواند از عظمت خود دفاع کند قطعاً توسری خواهد خورد!» و مصداق این توسری خوردن نیز «تن دادن به مذاکره زیر شبحِ تهدید» است.

«همین چندروزه دو نفر از مقامات رسمی آمریکا تهدید نظامی کردند… میگویند اگر چنین نشود، چنان نشود، ممکن است ما حمله‌ی نظامی به ایران بکنیم؛ اولاً که غلط می‌کنید؛ ثانیاً من در زمان رئیس‌جمهور قبلی آمریکا – آن‌وقت هم تهدید می‌کردند –  هم گفتم که دوران بزن‌ودررو تمام‌ شده»[۱] این جملات واکنش رهبر معظم انقلاب به اظهارات جو بایدن معاون اول رئیس‌جمهور آمریکا بود که دهم اردیبهشت در یک اندیشکده در واشنگتن گفته بود «تهاجم نظامی به ایران ریسکی است که هنوز امکان دارد انجام آن را بپذیریم و چنین اتفاقی اگر لازم باشد رخ می‌دهد»[۲] و همچنین سخنان مارتین دمپسی رئیس ستاد مشترک ارتش این کشور که گفته بود «علیرغم تغییر موضع روسیه برای تحویل سامانه موشکی اس ۳۰۰ به ایران، گزینه نظامی علیه ایران به قوت خود باقی مانده است.»[۳]

مذاکره خوب یک چیز است، «توسری‌خور نبودن» چیزی دیگر!

رهبر انقلاب با مؤثر دانستن تهدیدها بر جریان مذاکرات یادآور شدند که «با مذاکره زیر شبح تهدید موافق نیستند و مسئولین گرچه می‌روند و حرف می‌زنند و مذاکره می‌کنند تا با رعایت خطوط اصلی به توافق برسند، اما ضمناً نباید تحمیل، زور، تحقیر و تهدید را نیز قبول کنند.»[۴] روشن است که ازنظر ایشان یک مذاکره‌ی موفق که با مراعات خطوط اصلی همراه است چیزی است غیر از یک مشی تهدید ناپذیر و تحقیر ناپذیر سیاسی. ایشان مشخص کردند که ممکن است «خوب مذاکره کنیم و بر خطوط قرمزمان نیز پافشاری کنیم» اما همزمان در برابر تهدید و تحقیر هم واکنش مناسب نشان ندهیم و این روش قطعاً نادرست و خسارت‌بار خواهد بود. ازنظر ایشان «یک ملت اگر نتواند از عظمت خود دفاع کند قطعاً توسری خواهد خورد!»[۵] و مصداق این توسری خوردن نیز «تن دادن به مذاکره زیر شبح تهدید» است. از نظر ایشان کسی که درحالی‌که «شمشیری بالای سرش است» مذاکره می‌کند، حتی اگر به شکل اصولی مذاکره کند، «تحقیر و تهدید» را پذیرا شده است.

وظیفه‌ای که فقط «وظیفه رهبری» نیست!

مشخص است که رهبر انقلاب تنها مقام مسئولی نیستند که موظف به دادن پاسخ‌های محکم و شایسته به یاوه‌سرایی‌های جو بایدن و مارتین دمپسی بوده است. چه که این دو نفر نیز هیچ‌کدام رهبران ایالات‌متحده آمریکا محسوب نمی‌شوند. وقتی دستگاه سیاست خارجی یک دولت در انجام وظایف خود آن‌چنان‌که شایسته است ظاهر نشود و رهبر انقلاب در این زمینه احساس کمبود کنند، متاسفانه محکم‌ترین و شایسته‌ترین جواب‌ها را باید از ایشان بشنویم و بس! این رویه قطعاً رویه صحیح و خوش‌عاقبتی نیست. گویا بر زبان آوردن برخی حرف‌ها «هزینه‌هایی» دارد که بعضی ترجیح می‌دهند آن هزینه‌ها را رهبر انقلاب تقبل کنند!

سیاست خارجی جمهوری اسلامی در همه ادوار پس از انقلاب «باافتخار و با سرِ بالا» سیاستی «تهاجمی» بوده است.[۶] ما در این ۳۷ سال کار نادرستی انجام نداده‌ایم که در برابر کسی کرنش یا سکوت کنیم. وقتی طرف مقابل ما که مرتکب بدترین جنایت‌ها و بی‌آبرویی‌ها شده و می‌شود همچنان با سرِ بالا و اعتمادبه‌نفس خود را شایسته‌ی یک گفتگوی محترمانه، یک مذاکره‌ی از موضع برابر و یک توافق برد-برد می‌بیند و می‌شناسد، ما چرا نباید خودمان را شایسته یک گفتگوی محترمانه و بدون تهدید و تحقیر بدانیم؟ و اگر خود را شایسته میدانیم، چرا این تنها رهبری هستند که باید نماد برابری موضع ملت ایران و آمریکایی‌ها در مذاکرات باشند؟ چرا همیشه رهبر انقلاب باید مؤثرترین واکنش و بلندترین صدای اعتراض نسبت به تحقیرها و تهدیدها را سامان دهند؟

تهدیدِ ایران کجا تئوریزه می‌شود؟

امروز مهم‌ترین عامل تهدیدکننده ایران در صحنه بین‌المللی «بی‌آبروترین دولت جهان»[۷] یعنی دولت ایالات‌متحده آمریکاست. اما این تهدید در کجا و توسط چه کسانی تئوریزه و توجیه‌پذیر می‌شود؟

خبرگزاری فرانسه ۱۵ اردیبهشت خبر داد که پادشاه خون‌ریز سعودی در فراخوانی که در نشست کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس در ریاض آن را قرائت کرد به کشورهای حاضر درباره «یک تهدید خارجی! که قصد دارد بر منطقه تسلط یابد» هشدار داده است! ملک سلمانِ خون‌ریز گرچه جسارت آوردن نام ایران را نداشته اما توضیح داده که نیرویی «تصمیم دارد با گسترش کنترل خود سلطه‌ای تحمیلی ایجاد کند، ثبات را به خطر بیندازد و فرقه‌ها را به جان یکدیگر!»
بگذریم از اینکه روشن نیست پاسخ یاوه‌گویی‌های این مرتکبِ جنایت علیه بشریت[۸] را چه کسی باید بدهد. درحالی‌که همه خبرگزاری‌های مهم دنیا مرجع ضمیر او را ایران اعلام کرده‌اند و مفسرین پیرامون این موضوع قلم فرسوده‌اند! اما، از کنار تعبیر «تهدید» در سخنان او نمی‌شود ساده گذشت.

چند روز پیش‌ازاین، همین فرد از فرانسوا اولاند رئیس‌جمهور فرانسه دعوت کرد تا در نشست شورای همکاری خلیج‌فارس[۹]که در ریاض برگزار می‌شود شرکت کند![۱۰] اما چیزی که ساعاتی قبل از برگزاری این نشست جلب‌توجه کرد بیانیه مشترکی بود که ملک سلمان و فرانسوا اولاند آن را امضاء و خبری کردند. بیانیه‌ای که به گزارش رویترز ۱- توافق هسته‌ای با ایران را ضروری ارزیابی کرد! ۲- هر توافقی را منوط دانست به شرایط ماندگاری، الزام‌آوری و امکان راستی آزمایی و ۳- تأکید کرد که توافق با ایران نباید ثبات منطقه را درخطر قرار داده یا امنیت همسایگان ایران را تهدید کند!

بدین ترتیب فرانسه و سعودی به‌مثابه دو نیروی همواره نگران[۱۱] نسبت به حصول توافق میان ایران و ۵+۱ ، به‌صراحت اعلام می‌کنند که مایل‌اند توافق ایران و ۵+۱ موجب تهدید امنیت همسایگان ایران نشود. باز در اینجا به اینکه «چطور توافق هسته‌ای ممکن است همسایگان ایران را تهدید کند؟!» کاری نداریم. چیزی که جالب‌توجه است بیزاری سعودی‌ها و فرانسوی‌ها از تهدیدی است که آمریکا به‌وضوح آن را از ایران دریغ نمی‌کند!

قصه این است که ایران و مسئله ایران به‌هیچ‌وجه نباید منافع، امنیت و ثبات هیچ کشور یا منطقه‌ای را تهدید کند، اما همین ایران را می‌شود به‌طور رسمی تهدید کرد! این منطق و این رفتار از سوی «طرفِ مقابل یک مذاکره» به‌هیچ‌وجه پذیرفتنی نیست. اگر قرار است ایران از سوی یکی از اعضای ۵+۱ رسماً تهدید شود آن‌ها طبق کدام منطق می‌توانند از تبدیل نشدن مسئله ایران به تهدیدی برای دیگر کشورها سخن به میان آورند؟ کسی که مرتکب تهدید می‌شود حتماً از تهدید بیزار نیست!

منفعت چندجانبه آمریکا از «تهدید بودنِ» ایران؛ لزوم تهدید متقابل

آمریکایی‌ها به مسئله «تهدید انگاشته شدن ایران» نیازی چندوجهی دارند. ازیک‌طرف هر مقدار ایران تهدید تلقی شود رفتارهای زیاده‌خواهانه آن‌ها در این سال‌ها توجیه بیشتری پیدا می‌کند. از طرف دیگر دست کسی که «تهدید تلقی شود» در مذاکرات خالی‌تر خواهد بود و می‌توانند فشار بیشتری به او وارد کنند. و از سوی دیگر هرچقدر ایران تهدیدکننده‌تر جلوه داده شود موجّه کردنِ «تهدید ایران به حمله نظامی» برای آمریکایی‌ها آسان‌تر می‌شود. ازاین‌رو همه رژیم‌هایی که به تهدید انگاری ایران کمک می‌کنند خادمان آمریکا هستند و زمینه‌ساز تهدید شدن و تحقیر شدن ما.

اگر باور داریم که «حتی اگر تحریم‌ها برداشته نشود هم می‌توانیم کشور را اداره کنیم»[۱۲]، اگر باور داریم که «کلید حل مشکلات اقتصادی در لوزان و ژنو و نیویورک نیست»[۱۳]، اگر باور داریم که «طرف مقابل اگر بیشتر از ما محتاج توافق نباشد کمتر از ما نیست»[۱۴]، اگر راستی «قیدی نداریم که چه زمان به توافق برسیم»[۱۵]، اگر این‌ها باورهای واقعی مسئولین دولتی ماست پس هیچ دلیلی وجود ندارد که تهدید را – و حتی سایه تهدید را – در جریان مذاکرات بپذیریم.

کافی نیست که در واکنش به تهدیدات آمریکایی‌ها بگوییم «حمله به ایران جهان اسلام را علیه آمریکا بسیج خواهد کرد.»[۱۶] جواب تهدید مستقیم، «تهدید مستقیمِ متقابل» است. مسئولین نیز نباید پشت رهبر انقلاب پنهان شوند. وقتی کسی در جمهوری اسلامی قبول مسئولیت می‌کند همان‌قدر که آماده است حُسن نیت را با حُسن نیت پاسخ دهد، باید همان اندازه هم آمادگی داشته باشد که در برابر تهدید، تهدید کند و در برابر تصمیم خصمانه تصمیم متقابل بگیرد.

مسئولیت‌های سیاسی نمی‌توانند صرفاً برای کنشگرانِ خود سودآور باشند. یکی از هزینه‌های مسئولیت سیاسی این است که گاهی حتی اگر به روحیات و وجهه و سابقه و تیپ و رسم و رسوممان نمی‌خورد و جور نیست، باز «طبق نیاز» رفتار کنیم. مثلاً اگر «پاسخ محکم به یک تهدید» از نیازهای روز است، تعلل نکنیم و منتظر واکنش رهبری و جبران کمبودها از این طریق نمانیم!

پانوشت:

[۱] – «همین چندروزه، دو نفر از مقامات رسمی آمریکا تهدید نظامی کردند؛ حالا کار به آن افرادی که مسئولیت‌های خیلی مهم و حسّاسی ندارند، نداریم. من نمی‌فهمم مذاکره در زیر شبح تهدید چه معنایی دارد؟ مذاکره کنیم زیر شبح تهدید! مثل‌اینکه یک شمشیری بالای سر [ما باشد]. ملّت ایران این‌جوری نیست؛ ملّت ایران مذاکره‌ی زیر سایه‌ی تهدید را برنمی‌تابد. چرا تهدید می‌کنند؟ چرا غلط زیادی می‌کنند؟ می‌گوید اگر چنین نشود، چنان نشود، ممکن است ما حمله‌ی نظامی به ایران بکنیم؛ اولاً که غلط می‌کنید؛ ثانیاً من در زمان رئیس‌جمهور قبلی آمریکا –  آن‌وقت هم تهدید می‌کردند – گفتم دوران بزن‌ودررو تمام‌شده؛ این‌جور نیست که شما بگویید می‌زنیم و درمی‌رویم؛ نخیر، پاهایتان گیر خواهد افتاد و ما دنبال می‌کنیم. این‌جور نیست که ملّت ایران رها کند کسی را که بخواهد به ملّت ایران تعرّضی بکند؛ ما دنبال خواهیم کرد.»؛ بیانات رهبر فرزانه انقلاب در دیدار جمعى از معلمان و فرهنگیان سراسر کشور، ۱۶ اردیبهشت ۹۴، اینجا

۲]– اظهارات تحریک آمیز جو بایدن در مرحله حساس مذاکرات هسته ای

[۳] – در برنامه ریزی علیه ایران سامانه اس-۳۰۰ را نیز در نظر گرفته ایم

[۴] – «بنده با مذاکراتی که در زیر شبح تهدید انجام بگیرد، موافق نیستم. بروند حرف بزنند، مذاکره کنند، به توافق برسند، اشکالی ندارد – البتّه درحالی‌که آن خطوط اصلی را رعایت کرده باشند – لکن به‌هیچ‌وجه تحمیل را قبول نکنند، زور را قبول نکنند، تحقیر را قبول نکنند، تهدید را قبول نکنند.»؛ بیانات رهبر فرزانه انقلاب در دیدار جمعى از معلمان و فرهنگیان سراسر کشور، ۱۶ اردیبهشت ۹۴، اینجا

[۵] – «همه توجّه داشته باشند – هم مسئولین سیاست خارجی ما، هم مسئولین گوناگون دیگر، هم نخبگان جامعه – یک ملّت اگر نتواند از هویت خود، از عظمت خود، آن‌چنان‌که هست، در مقابل بیگانگان دفاع بکند، قطعاً توسری خواهد خورد؛ بروبرگرد ندارد. باید قدر شخصیت و هویت خود را دانست.»؛ بیانات رهبر فرزانه انقلاب در دیدار جمعى از معلمان و فرهنگیان سراسر کشور، ۱۶ اردیبهشت ۹۴، اینجا

[۶] – «درزمینه‌ی سیاست خارجی هم – همان‌طور که آقای رئیس‌جمهور توضیح دادند – موضع جمهوری اسلامی از اول موضع تهاجمی بود. تبدیل موضع تهاجمی به موضع تدافعی، یک خطاست. و این خطا بعضاً اتفاق افتاده است! چرا موضع تهاجمی؟ یعنی ما با دنیا جنگ داریم؟ نه، معنایش این نیست؛ ما طلبگاریم. ما در قضیه‌ی سیاست‌های استعماری دنیای استعمارگر، طلبگاریم؛ در قضیه‌ی تعامل با مسئله‌ی زن در دنیا ما طلبگاریم؛ در مسئله‌ی ایجاد جنگ‌های داخلی و تسلیحات گوناگون ما از دنیا طلبگاریم؛ در مسئله‌ی اشاعه‌ی سلاح‌های اتمی و سلاح‌های شیمیائی و میکربی ما از دنیا طلبگاریم؛ در مسئله‌ی خراب کردن اخلاقیات مردم و توسعه‌ی فرهنگ استهجان و لاابالیگری و اشاعه‌ی شهوت جنسی ما از دنیا طلبگاریم؛ این‌ها مطالبات یک ملت زنده و بامبناست از دنیای مسلطی که این کارهای خلاف را دارد انجام می‌دهد.»؛ بیانات رهبر فرزانه انقلاب در دیدار اعضای هیئت دولت و مدیران اجرایی کشور، ۹ تیر ۸۶، اینجا

[۷] – «ایشان با تأکید بر اینکه امروز دولت آمریکا، بی‌آبروترین دولت در جهان است، یک دلیل آن را حمایت صریح آمریکا از جنایات دولت آل سعود در یمن دانستند و گفتند: دولت آل سعود بدون هیچ توجیهی و تنها با این بهانه که چرا مردم یمن فلان شخص را برای ریاست قبول ندارد، سرگرم کشتار مردم بی‌گناه و زنان و کودکان در یمن هستند و آمریکایی‌ها نیز از این جنایت عظیم پشتیبانی می‌کنند.»؛ از متن خبر دیدار جمعی از معلمان با رهبر انقلاب، ۱۶ اردیبهشت ۹۴، اینجا

[۸] – «هر آنچه در یمن اتفاق افتاده است مطابق مواد هفتم و هشتم اساسنامه دیوان بین‌المللی کیفری مصداق جنایت علیه بشریت و جنایت جنگی است… بااینکه مطابق مواد مصوبه این اساسنامه صدق جنایت جنگی و جنایت علیه بشریت بسیار سخت‌گیرانه و با قیود مختلف تدوین شده است اما مطابق قیود و بندهای همین اساسنامه هم جنایت‌های صورت گرفته در یمن جنایت علیه بشریت محسوب می‌شود و محکوم است… در بند اول ماده هفتم این اساسنامه درباره مصادیق جنایت علیه بشریت چندین قید آمده که ازجمله آن حمله گسترده و نظام‌مند علیه کشورها و ملت‌هاست و کاملاً مسلم واثبات شده است که حمله سعودی‌ها به مردم مظلوم یمن یک جنایت برنامه‌ریزی‌شده و هدف‌دار است که هفته‌های متوالی نیز ادامه یافته است.»؛ آیت‌الله صادق آملی لاریجانی در جلسه مسئولان عالی قضایی، ۱۶ اردیبهشت ۹۴، اینجا

[۹] – امارات متحده عربی، بحرین، عربستان سعودی، عمان، قطر و کویت شش عضو شورای همکاری خلیج‌فارس هستند.

[۱۰] – و بدین‌سان برای اولین بار از یک مقام غربی جهت شرکت در این نشست – که هیچ ربطی به او و کشورش ندارد – دعوت شد تا سلطان تازه سعودی سنت‌شکنی جدیدی کرده باشد!

[۱۱] – این دو کشور بارها در مسیر به نتیجه رسیدن توافق ایران با ۵+۱ اختلال ایجاد کردند و برخی از این مداخلات در لحظات نهایی اتفاق افتاد.

[۱۲] – «بله، ما دوست داریم تحریم‌ها برداشته بشود امّا اگر تحریم هم برداشته نشود ما می‌توانیم از طرق دیگری خودمان را اداره کنیم؛ این ثابت‌شده. یک روزی بنده این را مطرح کردم، امروز خوشبختانه می‌بینیم اقتصاددان‌ها، مسئولین گوناگون، افراد وارد در مسائل اقتصادی کشور، همه دائماً این را تکرار می‌کنند؛ میگویند این‌جور نیست که مسائل اقتصادی کشور وابسته‌ی به این تحریم‌ها باشد تا با برداشتن تحریم‌ها، مشکلات اقتصادی برطرف بشود؛ نه، مشکلات اقتصادی با اراده‌ی خودمان، با نیّت خودمان، به دست خودمان، با تدابیر خودمان ممکن است برطرف بشود؛ چه تحریم باشد، چه نباشد. البتّه تحریم نباشد، آسان‌تر است؛ تحریم باشد یک‌قدری مشکل‌تر است امّا ممکن است.»؛ بیانات رهبر فرزانه انقلاب در دیدار جمعى از معلمان و فرهنگیان سراسر کشور، ۱۶ اردیبهشت ۹۴، اینجا

[۱۳] – «کلید حلّ مشکلات اقتصادی در لوزان و ژنو و نیویورک نیست؛ در داخل کشور است. همه تلاش کنند، همه همّت کنند، ان‌شاءالله حل خواهد شد. ملّت ایران و مسئولین کشور کارهای بزرگ‌تری را در طول این سال‌ها انجام داده‌اند و شده است؛ مسئله‌ی تولید را هم می‌توانند حل کنند. دولت کنونی هم بحمدالله مشغول کار و علاقه‌مند [است‌] و افراد مطّلع در داخل دولت حضور دارند؛ تلاش کنند، کار کنند، دنبال کنند، ان‌شاءالله مشکلات را حل کنند.»؛ بیانات رهبر فرزانه انقلاب در دیدار جمعى از کارگران سراسر کشور، ۹ اردیبهشت ۹۴، اینجا

[۱۴] – «دولت کنونی آمریکا به این مذاکرات نیاز واقعی دارد؛ این‌ها در کارنامه‌ی خودشان، یک نقطه‌ی اساسی که می‌توانند مطرح کنند، این است که ما توانستیم جمهوری اسلامی ایران را بیاوریم سر میز مذاکره و فلان مطلب را به او تحمیل کنیم؛ این‌ها احتیاج دارند به این. اگر احتیاج طرف مقابل به این مذاکرات بیشتر از ما نباشد – که حتماً هست – لااقل کمتر از ما نیست…»؛ بیانات رهبر فرزانه انقلاب در دیدار جمعى از معلمان و فرهنگیان سراسر کشور، ۱۶ اردیبهشت ۹۴، اینجا

[۱۵] – «تلاش می‌کنیم حتی زودتر از سه ماه به نتیجه برسیم ولی اگر توافق مطلوب رهبری حاصل نشود قطعاً گرفتار زمان نخواهیم شد و اگر لازم باشد توافق را تمدید می‌کنیم.»؛ سید عباس عراقچی عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای، شنبه ۲۰ فروردین ۹۴ در گفتگو با خبر ۲۱ سیمای جمهوری اسلامی، اینجا

[۱۶] – «جنگ با ایران جهان اسلام را در مقابل آمریکا بسیج می‌کند و دشمن به‌خوبی نسبت به این موضوع آگاهی پیدا کرده است.»؛ سردار حسین سلامی جانشین فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در همایش گرامیداشت سالروز بسیج سازندگی در اردوگاه ولایت، ۱۶ اردیبهشت ۹۴، اینجا

محمدحسین امینی

فرهنگ نیوز